Θηλασμός νηπίου και το "ελεύθερο χεράκι"
Αν όχι κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου ζωής, τότε σίγουρα κατά τη διάρκεια του δεύτερου, όταν το παιδί θηλάζει, το χεράκι που βρίσκεται προς την έξω πλευρά, αρχίζει να εξερευνά και να δραστηριοποιείται. Αρχικά μπορεί να χαϊδεύει τη μαμά, να παίζει με τα μαλλιά της, να εξερευνά το πρόσωπο, το λαιμό, τα χέρια ή την κοιλιά της, το δέρμα, τα ρούχα της κ.ό.κ. Κάποια στιγμή αρχίζει να εξερευνά το στόμα και τα δόντια (ορισμένες μητέρες αποκαλούν το παιχνίδι αυτό "οδοντικό έλεγχο"). Περιεργάζεται τα μάτια, τα φρύδια, τη μύτη (και το εσωτερικό των ρουθουνιών εννοείται), τα μάγουλα, τα αυτιά κ.ά. Στη συνέχεια το μωρό μπορεί να δοκιμάσει να τσιμπήσει ή να χτυπήσει με τη γροθιά του τη μητέρα, για να δει την αντίδρασή της.
Ορισμένες από τις συνήθειες και τις δραστηριότητες που θα αποκτήσει το "ελεύθερο χεράκι" κατά το θηλασμό, ενδέχεται να καθιερωθούν, να αποτελέσουν αδιάσπαστο κομμάτι του θηλασμού για το παιδί και να τις συνεχίζει ακόμη και μετά τον αποθηλασμό, όταν βρίσκεται στην αγκαλιά της μητέρας του. Μια από τις πιο συνηθισμένες δραστηριότητες του "ελεύθερου χεριού", είναι το παιχνίδι με τη θηλή του άλλου στήθους. Αρχικά το χεράκι μπορεί απλά να χαϊδεύει το άλλο στήθος ή/και τη θηλή. Στη συνέχεια μπορεί να αρχίσει να παίζει, να τραβάει ή να τσιμπάει τη θηλή, καθώς του κινεί το ενδιαφέρον. Ακόμη περισσότερο ενδιαφέρον αποκτά το παιχνίδι με την άλλη θηλή, όταν το παιδί φτάνει σε ηλικία όπου συνδυάζει το γεγονός, ότι παίζοντας με τη θηλή στο ελεύθερο στήθος, μπορεί να αυξήσει τη ροή γάλακτος στο στήθος στο οποίο θηλάζει. Η έκκριση της ωκυτοκίνης στη μητέρα από την ταυτόχρονη διέγερση και των δυο θηλών είναι μεγαλύτερη, γι'αυτό άλλωστε και η διπλή ταυτόχρονη άντληση γάλακτος είναι αποτελεσματικότερη. Το αποτέλεσμα είναι το παιδί να ανακαλύψει ένα παιχνίδι, που όχι μόνο απασχολεί ευχάριστα το "ελεύθερο χεράκι", αλλά σαν ένα "μαγικό" κουμπί, όταν το πατάει, έρχεται με μεγαλύτερη ροή το γάλα. Είναι λογικό λοιπόν το παιχνίδι με την άλλη θηλή να γίνει ένα αναπόσπαστο κομμάτι του θηλασμού ενός νηπίου.
Τι κάνουμε όμως όταν το ευχάριστο παιχνίδι και το τρυφερό χάδι, μετατρέπονται σε επώδυνο τσίμπημα ή δυνατό τράβηγμα μιας ευαίσθητης θηλής; Αν η συνήθεια του παιδιού να παίζει με την άλλη θηλή για να απασχολεί το "ελεύθερο χεράκι" προκαλεί πόνο ή δυσφορία στη μητέρα, ποια πρέπει να είναι η αντίδρασή της; Τι γίνεται εάν μια μητέρα αισθάνεται άβολα να θηλάσει εκτός σπιτιού, επειδή το παιδί της χαϊδεύει το στήθος, τραβάει τη θηλή ή τα ρούχα της, γδύνοντάς την κατά τη διάρκεια του θηλασμού;
Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζει η μητέρα ότι το να κοπεί μια συνήθεια θηλασμού αφότου παγιωθεί, δεν είναι ακατόρθωτο, αλλά συνήθως είναι δύσκολο και απαιτεί υπομονή και χρόνο. Συνεπώς είναι προτιμότερο να αποσπαστεί με ευχάριστο τρόπο η προσοχή του παιδιού που κάνει κάτι, το οποίο πονά ή φέρνει σε δύσκολη θέση τη μητέρα, από τις πρώτες φορές και προτού γίνει συνήθεια. Όταν το "ελεύθερο χεράκι" κάνει κάτι που δεν αρέσει στη μητέρα, τότε αυτή μπορεί να εξηγήσει στο παιδί ήρεμα και απλά τι νιώθει, και να απασχολήσει το χεράκι με κάποιον άλλο τρόπο, όπως για παράδειγμα με φιλάκια, γαργάλημα, απαλό φύσημα, κάποιο παιχνίδι, τραγούδι, μέτρημα δακτύλων ή αν είναι ώρα ύπνου, με απαλά χάδια. Αν η ενέργεια και η διάθεση του χεριού (και του παιδιού) για εξερεύνηση ανακατευθυνθεί κάπου αλλού, συνήθως εύκολα αποσπάται από τον αρχικό "στόχο", δηλαδή την άλλη θηλή. Στην περίπτωση που η προσοχή δεν αποσπάται και το παιδί επιμένει, η μαμά θα πρέπει να είναι ήρεμη και σταθερή σε αυτά που λέει και να τα επαναλαμβάνει σε κάθε απόπειρα, ώστε το παιδί να καταλάβει, ότι η μαμά το εννοεί όταν του λέει ότι πονάει ή ότι δεν της αρέσει κάποια συμπεριφορά.
Για την απασχόληση του "ελεύθερου χεριού", ορισμένες μητέρες χρησιμοποιούν αντικείμενα, όπως κολιέ (nursing necklace) με ισχυρά κορδόνια που δεν κόβονται και χρωματιστές χάντρες που δε σπάνε, ώστε προσελκύουν την προσοχή των παιδιών τους όταν θηλάζουν. Μια άλλη εναλλακτική λύση είναι τα βραχιόλια για τα χέρια της μαμάς, που ενδεχομένως θα μπορούσαν να κρατήσουν το "ελεύθερο χεράκι" απασχολημένο. Άλλες μητέρες χρησιμοποιούν παιχνίδια θηλασμού (nursing toys), όπως για παράδειγμα αρκουδάκια ή άλλα αντικείμενα. Τα παιχνίδια θηλασμού καλό είναι να μην είναι σκληρά, γιατί ενδέχεται στις αρχές, τα παιδιά παίζοντας να χτυπήσουν άθελά τους τη μητέρα με αυτά. Είναι προτιμότερο να σε χτυπήσει ένα λούτρινο ζωάκι στο κεφάλι, παρά ένα ξύλινο κουκλάκι ή ένα μεταλλικό αυτοκινητάκι. Τα παιχνίδια θηλασμού έχουν ένα σημαντικό μειονέκτημα: Αν αλλάξουν θέση, χαλάσουν ή χαθούν ενδέχεται το παιδί να αναστατωθεί πολύ, να στεναχωρηθεί και να δυσκολεύεται να θηλάσει χωρίς αυτά. Εισάγοντας ένα παιχνίδι θηλασμού στη ρουτίνα του παιδιού, κατά κάποιον τρόπο η μητέρα δεσμεύεται να κρατήσει και να φροντίζει το αντικείμενο αυτό για όσο καιρό θα θηλάζει το παιδί, ίσως και περισσότερο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κατάλληλη επιλογή ρούχων της μητέρας μπορεί να κρατήσει το "ελεύθερο χεράκι" μακριά από την άλλη θηλή. Μια μητέρα αναφέρει με ποιους τρόπους κατάφερε να γλιτώσει από τον πόνο που της προκαλούσε το τράβηγμα της θηλής από την 21 μηνών κόρη της: Αντί η μαμά να βγάζει το χεράκι της κόρης από το στήθος, να της περιορίζει την κίνηση του χεριού και το παιχνίδι που άρχιζε με τη θηλή (κάτι που στεναχωρούσε και αναστάτωνε τη μικρή), η μητέρα δήθεν στήριζε με το χέρι της το στήθος το οποίο θήλαζε, καλύπτοντας την άλλη θηλή με τον καρπό ή τον πήχη της. Έτσι η κόρη της κρατούσε ή χάιδευε το υπόλοιπο στήθος (που δεν καλυπτόταν από το χέρι της μαμάς), χωρίς αντιδράσεις. Όταν θήλαζε ξαπλωμένη στο πλάι, η μητέρα προσέφερε πρώτα το στήθος που βρισκόταν προς την κάτω πλευρά, ενώ κάλυπτε με την προαναφερθείσα τεχνική τη θηλή του στήθους που βρισκόταν προς τα πάνω. Μετά γυρνούσε λίγο και πρόσφερε το πάνω στήθος, έχοντας την άλλη θηλή προφυλαγμένη, καθώς καλυπτόταν ακουμπώντας στο στρώμα του κρεβατιού. Όταν καθόντουσαν στον καναπέ, η μητέρα έβαζε ένα μαξιλάρι στην αγκαλιά της και ξάπλωνε την κόρη της με το κεφαλάκι στο μαξιλάρι και το υπόλοιπο σώμα στο πλάι εκτός μαξιλαριού. Το μαξιλάρι κάλυπτε το κάτω μέρος της μπλούζας και το χεράκι δε μπορούσε να τρυπώσει για να βρει την άλλη θηλή. Κάποιες μπλούζες και κάποιοι στηθόδεσμοι διευκολύνουν περισσότερο από άλλους τα "ελεύθερα χεράκια" στην αναζήτησή τους και στο παιχνίδι τους, οπότε η μητέρα που ενοχλείται ή πονάει από το παιχνίδι με την άλλη θηλή, μπορεί να αναζητήσει σχέδια ρούχων και εσωρούχων που δυσκολεύουν την πρόσβαση.
Το παιχνίδι με τη θηλή ίσως αρχικά να μην ενοχλεί τη μητέρα, αλλά στην πορεία του γεύματος αν γίνεται εντονότερο ή επώδυνο, τότε η μητέρα αρχίζει να πονά ή να δυσφορεί. Στην περίπτωση που το παιδί τραβάει πιο δυνατά τη θηλή για να αυξήσει τη ροή γάλακτος, η μητέρα θα μπορούσε να αυξήσει τη ροή στο συγκεκριμένο στήθος με μερικές μαλάξεις ή να προσφέρει το άλλο στήθος. Κάποιες μητέρες αναφέρουν ότι το παιχνίδι με τη θηλή ξεκινά όταν το παιδί έχει χορτάσει και συνεχίζει να θηλάζει ενώ βαριέται ή νυστάζει. Έτσι, αν θέλουν να αποφύγουν το παιχνίδι με τη θηλή, στην πρώτη περίπτωση προτείνουν στο παιδί να παίξουν κάποιο ενδιαφέρον παιχνίδι ή να κάνουν κάτι συναρπαστικό (που τραβάει την προσοχή του παιδιού), ενώ στη δεύτερη περίπτωση νανουρίζουν το παιδί με κάποιο τραγούδι, με χάδι ή κίνηση.
Αν το πρόβλημα δεν είναι το παιχνίδι με την άλλη θηλή, αλλά το ξεκούμπωμα του στηθόδεσμου ή το σήκωμα της μπλούζας, προκειμένου να φτάσει το "ελεύθερο χεράκι" στο στόχο του, τότε καλό είναι να εξηγήσει η μητέρα από νωρίς στο παιδί, ότι δε θέλει να της κάνει κάτι τέτοιο, ακόμα κι όταν βρίσκονται στο σπίτι. Ένα μικρό νήπιο ίσως είναι δύσκολο να αντιληφθεί στην αρχή, γιατί μια συμπεριφορά που είναι ανεκτή στο σπίτι, θεωρείται ανεπίτρεπτη όταν θηλάζει δημόσια. Μεγαλώνοντας, όμως, καθώς το παιδί μπορεί να αντιληφθεί περισσότερα, τότε η μητέρα μπορεί να του εξηγήσει ότι κάποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές όταν θηλάζει στο σπίτι, αλλά όχι όταν βρίσκονται σε δημόσιο χώρο.
Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι η μητέρα να διαθέτει υπομονή και να καθοδηγεί το παιδί της με αγάπη, στοργή και ηρεμία, ενθαρρύνοντας και επιβραβεύοντας τη θετική συμπεριφορά, όπως σε όλους τους τομείς, έτσι και στο θηλασμό. Θηλάζοντας, τα μωρά μεταξύ πολλών άλλων αρχών, μαθαίνουν και το σεβασμό. Δε χρειάζεται μια μητέρα να υπομείνει συμπεριφορές κατά το θηλασμό που την κάνουν να πονά ή να νιώθει άβολα. Οι μητέρες μπορούν από νωρίς να βοηθήσουν τα παιδιά τους να καταλάβουν τι τις πονά, τι δεν τους αρέσει, τι "επιτρέπεται" από τη μαμά να κάνουν όταν θηλάζουν και τι όχι. Ο θηλασμός είναι μια αμφίπλευρη σχέση και για να είναι ευχάριστος, θα πρέπει και οι δυο πλευρές να αισθάνονται όμορφα κατά τη διάρκειά του.
Υπάρχουν κάποιες συμπεριφορές των παιδιών που μπορεί να κάνουν τη θηλάζουσα μητέρα να νιώσει άβολα ή να πονέσει. Καλό είναι κάθε μητέρα να είναι ενήμερη για το πώς να προλάβει ή να αντιμετωπίσει τις συμπεριφορές αυτές αν/όταν εμφανιστούν. Είναι κρίμα να πονά μια μητέρα όταν θηλάζει, επειδή το παιδί της τραβά την άλλη θηλή για να αυξήσει τη ροή ή την τσιμπάει και να σκέφτεται ακόμα και να αποθηλάσει εξαιτίας αυτού. Ή να ντρέπεται να θηλάσει εκτός σπιτιού και να περιορίζει τις εξόδους της με το παιδί ή τους θηλασμούς όταν βγαίνουν βόλτα, γιατί το παιδί της κατεβάζει τη μπλούζα ή θηλάζει κάνοντας "ακροβατικά". Ο θηλασμός είναι ένα μοναδικό "εργαλείο", που έδωσε η φύση στις μητέρες, για να αντιμετωπίσουμε πολλές από τις δυσκολίες της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας των παιδιών. Μαθαίνοντας στα παιδιά να σέβονται το σώμα και τα συναισθήματα της μητέρας τους, ο θηλασμός ενός νηπίου είναι αφάνταστα όμορφος, αστείος, γλυκός, τρυφερός, δημιουργικός και απλά μαγικός!
Βιβλιογραφία:
- Norma Jane Bumgarner "Mothering your nursing toddler", La Leche League International 2010, ISBN: 9780912500522
- Σύνδεσμος Θηλασμού Ελλάδος - La Leche League Greece Ενημερωτικό υλικό - Ευρετήριο - Νήπιο https://www.lllgreece.org/enimerotiko-yliko/evretirio
- Anna Burbidge, La Leche League GB - Breastfeeding beyond infancy https://www.laleche.org.uk/breastfeeding-beyond-infancy/
- Kelly Bonyata IBCLC - Breastfeeding manners http://kellymom.com/ages/older-infant/nursing-manners-2/
Η αναδημοσίευση επιτρέπεται κατόπιν αναφοράς του πηγαίου συνδέσμου https://giannioti.gr/articles/lactation-breastfeeding/θηλασμός-νηπίου-και-το-ελεύθερο-χεράκι.html
Κωνσταντίνα Γιαννιώτη
Είμαι η Κωνσταντίνα Γιαννιώτη.
Σύζυγος, μητέρα δύο παιδιών, Φαρμακοποιός, Διεθνώς Πιστοποιημένη Σύμβουλος Γαλουχίας IBCLC, Διεθνής Συνεργάτιδα της APILAM (e-Lactancia.org) και Εθελοντρια Σύμβουλος Θηλασμού του Συνδέσμου Θηλασμού Ελλάδος - La Leche League Greece / La Leche League International.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Ζάκυνθο. Απολαμβάνω τη μουσική, τη συντροφιά, τα βιβλία και τη συγγραφή. Είμαι ανήσυχο πνεύμα. Μου αρέσει να δημιουργώ, να κινούμαι και να ταξιδεύω. Αγαπώ τους ανθρώπους, τα ζώα και τη φύση. Χαίρομαι να συνδυάζω και να χρησιμοποιώ γνώσεις, δεξιότητες και εμπειρίες, για το καλό όλων.
Ευχαριστώ για τον χρόνο, που αφιερώνετε στον ιστοχώρο μου.
Καλή περιήγηση!
.png)
